Phungthluk Bia Kan Rel Tika Theih Dingmi [Things to remember while reading the Book of Proverbs]

Phungtluk Bia hi Solomon le siangpahrang dangdang nih tialmi an si. 

A. Phungthluk Bia (Proverbs or Sayings) cu zeidah an si?

1. Kan hmuh ding/kan si ding hrimhrim (promise) an si lo. Tch. Hngakchia cu a zulh dingmi lam kha cawnpiak law, a upat tikah a pial tak ti lai lo (Pro. 22: 6). Nain hngakchia tampi cawnpiak len ko zongah a sualmi, a palhmi an tampi thiamthiam. Nain a tlangpi in cawnpiakmi fa, khrihfa chungkhar in a thangmi fa le cu an idang deuh ko, a ti duhnak khi si.

2. Tuah hrimhrim ding (command) an si lo. Voi tampi cu second personal imperative tense [e.g. cucu tuah, cu ka cun kal] tiin a tialmi an um len nain, tuah ding hrimhrim in fialmi an si lo. Tch. Pro. 24: 27. Duhthimnak a kan chiahpiak zungzal. 

Phungthluk Bia cu, “promise le command” si loin kan nunnak lamthluan a kan hruaitu le hmuhsaktu (guidelines and principles of life) an si deuh.

Phungthluk Bia cu ‘universal truth’ si loin ‘general truth’ an si. 

· Universal truth sullam cu zeitik poah ah a hmaanmi, e.g. Mei cu a lin. Khoi ka hmunhma le caan hmanh ah mei cu a lin zungzal.

· General truth sullam cu ‘a hmaan peng ngawt ko nain a hmaan lo caan zong a um kho.’ A zapi huap in a hmaan mi khi a si. e. g. Pro. 22: 6.

Phungtluk Bia cu, a tawi t’ung in fiangte le mi thinlung laa ding tein le cinken fawi ding tein chimmi bia an si. e.g. ‘na pu do hlah, na taw kua lai,’ a sullam cu ‘na pu duh loning in na um i a nawl na ngai lo, na doh ahcun na sifak peng lai, zei ruaram na si lai lo’ tinak khi asi hnga? Khoi hi dah a fiang deuh le i cinken a fawi deuh?

Phungtluk Bia cu, “a biafang bak nakin a huapmi a kau deuh.” e.g. ‘Na pu do hlah, na taw kua lai’ kan ti tikah a pu a do lo mi zong kan tawkua dih ko, nain a chim duhmi cu ‘taw kuat’ kha si loin sifahnak kha asi deuh. Cun, pu doh lawngah tawkuat si loin ‘kan pi, kan nulepa, kan unau, kan hawikom, mifim, hruaitu….’ doh zong kha a huap dih (a thami doh khah). “Look before you leap’ tiah English pawl nih phungthluk an ngei. ‘Na per hlan ah khua zoh’ ti khi a chim duh taktakmi asi lo. Zeibantuk thil kan tuahnak poah ah kan iralrin i kan tuah hlan ah khurkhua kan ruah ta dih cikcek a herh, ti khi a chim duh.

B.  Phungthluk Bia t’henning

Dal 1: 1-7 tiang, “a tlangtaar le biahmai t’hi” (Title & Introduction) 

Dal 1: 8—9:18 tiang, “Fimnak man” (Reward for Wisdom). A pa nih a fapa caah maw, a fale caah cawnpiaknak le nunchimhnak kong kha an si (longer in length and discursive). 

Dal 10:1—22:16 tiang, “Solomon phungthluk” (Proverbs of Solomon). Parallelism—biatlang pahnih in a kalmi an si i cu biatlang pahnih maw/bia sullam pakhat kha a hnu deuh bia sullam nih a tlinter (synthetic parallelism). e.g. Pro. 10:1 “Fapa fim nih a pa a lawmhter, fapa hrut cu a nu caah ngaihchiatnak asi.” Fapa fim nih a pa a lawmhter lawng si loin a nu, a unau, le a community dihlak caah lawmhnak asi i fapa hrut cu a nu caah ngaihchiatnak lawng si loin a community dihlak ngaihchiattertu asi ve t’hiamt’hiam. 

Dal 22:17—24:34 tiang, “Mifim Bia” (Sayings of the wise men). Hi mifim bia pawl hi Israel mibu chung lawngin a chuakmi siloin an pawngkam ram hna sin in an lakmi zong tampi a um. Thil tha cu mi zeibantuk an chim hmanh ah a tha ko. Egypt nih an chim zongah a dik a hmaanmi cu a hmaan ve ko. Caan saupi, an pipu chan in an mah chan tiang thil umtuning an zoh, an hlathlai dih hnu ah a dik, a si peng, aa zulpeng timi kha an chim. Cuti kan chim tikah Baibal Pathian bia a sinak kan t’huamh tinak asi lo. Baibal cu Pathian thawchuah hnawhmi asi peng.

Dal 25:1—29:27 tiang, “Solomon nih a chimmi Hezekiah nih a khawmh than” [Solomonic sayings from Hezekiah’s collection] (Pro. 25:1). 

Dal 30:1-33 “Agur bia.”

Dal 31:1-31 “Siangpahrang Lamuel bia.”

Bia donghnak: Phungthluk bia nih minung phun hnih ah a kan t’hen—mifim le mihrut (wise & folly). Kan hmai kaa ah duhthiamnak nganpi a kan chiahpiak. Cucu, fimnak maw naa thiam lai, hruhnak dah naa thiam lai, ti hi an si. Phungthluk bia nih ‘Fimnak’ tiah a auhmi cu Bawipa nawlbia kha asi i, Pathian bia a zulmi hna cu mifim an si. Asinain, Pathian nawlbia zeiah a rello cu hruhnak asi i, cu bantukin Pathian bia a zul duh lo mi hna cu mihrut an si ve. Pathian nawlbia zulmi le Pathian he aa pehtlai pengmi mifim maw naa thiam lai, Pathian bia zei ah a rel lomi mihrut si dah naa thiam lai, timi hi Phungthluk bia duhthiamnak a kan chiahpiak. A pahnihnak a thimmi cu mi cu mah le mah ihrawh asi ko.