Biadomhnak
Mah
le mah dawt, kan timi cu dawtnak phunkhat asi ve, ti ko usih. Mah le mah dawt,
kan ti tikah kan mah le miphun, biaknak le peng le tlang, khua le ram lawng zoh
in biakhiah awk a tha lo. A huap a kau tuk. Hi cathluan nih zeidah mah le mah
dawt cu asi? Zeidah mah le mah luantuk in idawt asi? Catial thiam hna nih
zeitindah an hmuh? Kan mah le mah kan idawt lo ruangah zeibantuk dah a chuak
kho, timi pawl kha biapi ah chia in ka pilh khawh mual in pilh khawh ka von i
zuam lai.
1. Zeidah mah le mah dawt cu asi? (What is self-love?)
2. Zeidah Mah le Mah Dawt Lo Cu Asi? (What is not self-love?)
Mi
tampi nih mah le mah dawt hi a thalo lei lawng tein hmuh asi. A thatnak lei
hrimhrim hmuh an itim lo. Zeicaah tiah, mah le mah dawt timi hi mah le mah
hawidang nakin sangdeuh ah ichiah (self-superiority), mah lawng a biapi bik ah
ihmuh (self-centerness), duhfah hakkauhnak, lungkonnak, le uangthlarnak he an
tahchunh tawn caah asi. Asinain, mah le mah dawt kan timi cu keimah ka si bik, ka
thiam bik, tiin mah le mah fim icuh le that icuh kha asi.[5]
Lungkhonnak (arrogance) hi mah le mah dawt asi lo, i uanthlarnak tu asi deuh.
Duhfahnak zong hi mah le mah dawt asi hlei lo. Mi tampi nih mah le mah dawt hi mah zawn lawng
iruahnak he kan cawh theu tawn. Pual Tillich nih, “A hmaanmi mah le mah dawtnak
cu mah zawn lawng iruahnak asi lo. I uanthlarnak le mah ca thatnak lawng kawl
duhnak, mah minthatnak lawng duhnak, midang nakin ka sang ichiah duhnak ti kha
an si lo,” ati. [6]
Cucaah, mah le mah dawt timi hi zeiset dah asi ti kan ifian a herh.
3. Catial thiam hna nih zeitindah an
tial? How do some
authors say about self-love?
a) James
nih, “Ahohmanh, a mah le mah aa dawt hrimhrim awk asi.”[7]
b) Maslow
nih, “Mah le mah idawt hmasat lo ahcun midang dawt timi a um kho lo, ati.”[8]
c) Walter
Trobisch nih, “Nangmah naa dawt hmasa lo ahcun na inn pa na daw kho lai lo, cun
Pathian zong na daw kho hlei lai lo, a ti.”[9]
d) Lawrence Crabb nih, “Pathian le kan minung
hawi zeitluk in kan dawt khawh hna timi cu zeitluk in dah kan mah le mah kan
idawt khawh timi nih ri a khiah. Kan inn pa nakin Pathian kan daw kho hlei lo i
kan mah kan idawt nakin kan inn pa kan daw kho hlei fawn hna lo. Cucaah,
khrihfa nih cun Pathian le kan inn pa dawt ding kan si caah kan mah le mah idaw
hmasa usih, ati.”[10]
e) David.
H. Field, “Kan mah le mah kan idawt khawh lo ruangah Pathian nih a kan dawtnak
tiang zeiah kan rel lo, ati.”[11]
f) J.W.
Jepson, “Midang kan daw kho hna lo. Zeicaah tiah, kan mah le mah kan i daw
hmasa lo.”[12]
g) Stewart
D. Goveg, “Minung cu sermi vialte lakah a sangbikmi kan si, Pathian muisam a
kengtu zong kan si. Cucaah, kan nih Pathian fa kan si. Kan mah le mah kan idawt
awk asi.”[13]
h) A.B.V.
Kavilpad nih, “Nangmah le nangmah i dawt le rawnruah hram naa thok bak khi
midang hrang zongah naa thok asi ve.”[14]
i)
Rabbi Hillel says, “Nangmah caah nangmah
na si lo ah ahodah asi kun lai? Asinain, nangmah hrang lawng bak i na si fawn
ahcun—Mi zeidah na si?”[15]
4. Mah
le Mah I Dawt Lo Nak Nih A Chuahpi Mi (The Results of Lack of Self-love)
Mah le mah i dawt lo
nak nih thil thalo tampi a chuahpi kho. Cu lakah tlawmpal tein ka von langhter
hmanh lai.
a) Lunglennak
(loneliness): Mah le mah i dawt lo ruangah lunglennak
a chuahpi kho. Taksa si loin na thinlung chungah hawidang he naa then kho. Mi
pakhat khat hi mithong tampi lak um lio hmah lunglen khawh le hawi dang he
ithen khawhh asi. Mah le mah i dawt lo ruangah a chuakmi asi. Baibal nih mah
lawng um cu a tha a ti lo. Mah lawng um cu a tha lo a ti deuh.
b) Mahle
zeihmanhlo ah ichiah—chiatlei a sawh duh
(Self-inferiority): Mipakhat nih a mah le mah aa dawt
khawhlo tikah a nunnak sullam ngeilo, pakpalawng ah a cang. O pum nganpi he aa
lo (a big fat zero). Hawidang nakin
ka thiam lo deuh, kaa dawh lo deuh, zeihmanh ka si lo, tiin a mah le mah aa zoh
niam. Hi bantuk ruahnak ngeih buin, Pathian sin thlacam hmanh ah kan thilrit a
zaang hlei lo. Pathian lila nih a kan duhlo tiin iruah a fawite.[16]
c) Thinlung/chungnun
fahnak (Emotional Pain): Thinlung fahnak le chungnun fahnak
hi, a biapi in mah le mah kan idawt lo ruangah a chuakmi a si.[17]
d) Tihnak/ralchiatnak
(Fear): Tihnak hi mah le mah dawtlo ruangah a
chuak.[18] Zeicaah
tiah, ahohmanh t’ihnak a ngeimi cu a tlamtlingmi dawtnak a ngei lo caah asi.
e) Tamtuk
ei/tlawmtuk ei le tamtuk ih/tlawmtuk ih (Over eating and under eating/ over sleeping and
under sleeping): Tamtuk ei, tlawmtuk ei le tamtuk ih le
tlawmtuk ih te hna zong hi mah le mah idawtlo phun khat an si ve. Pual nih,
“Kan i fit a hau,” tiah a cawnpiak,[19] (according to Paul, “We must be fit enough.)
5. Mah
le mah I dawt lo ruangah zei bantuk zatlang nunphung he a kalhmi dah a chuak
kho? (What kinds ethical issues could be resulted due to lack of self-love)
Tampi a um ko lai nain tlawmpal in ka von langhter
hmanh lai.
a) Mah
le Mah I Thah (Suicide):
Mah
le mah i thahnak a chuahnak a ruang tampi um ko lai. Nain mah le mah idawt kan
tolh ruangah asi ve.[20] A
ngaingai ahcun kan mah le mah kan i dawtlo lawng hmanh si loin kan unau, kan
hawi le kan community kan upat lo
asi. Pathian muilo in sermi kan sinak kan hrawh caah Pathian zei kan rello zong
asi fawn.
b) Nau
thahnak (Abortion and Hostility toward Children):
Kan mah le mah kan i dawt khawh lo cang ahcun kan chung i a ummi naute zong
dawt khawh asi. Kan ngeih cia mi fale cung zongah dawtnak langhter khawh asi
lo. Zeizong vialte a muidih i thinhunnak nih kan thinlung, ruahnak vialte a
tuam dih cang.[21]
c) Lainawnnak (Murdering): Zeizong ah dah
minung hawi an i that lengmang? A ruang tampi a um lai. Nain pakhat cu mah le
mah i dawt lo ruangah asi ve. Kan mah le mah hmanh kan idawt khawh lo ahcun
midang va dawt khawh nak thazaang zong kan ngei kho ti lo.
d) Hurduhcuainak (Sexual
Immoralities):
Pa
le pa nuva sinak tuah (homosexuality),
mah takpum izuar (prostitution), nupi/pasal
ngeih hlan nuva sinak rak com (pre-marital
sex), a fiangkaro hmanthlak le video (pornography),
kan vawlei zatlang nunnak ah an buaipi bik pawl an si hna. Cucu, mah le mah
idawt lonak in a chuakmi lawngte an si. Mipakhat nih Pathian a dawt ahcun a mah
pum cu a dawt i thiang tein a tuah awk le a chia hawk asi.
e) Zu,
sii te pawl nih tlaihnak (Drug Addict): Zu le sii kong
hi kan vawlei nih an buaipi mi thil pakhat an si ve. Naupawi mi nu nih kuak a
zuk ahcun a mah lawng siloin a chung ummi naute zong a chawnh khawh/a hrawh
khawh. Cucaah, nauthahnak tiang zong a phanh pi khawh. Zu le sii te hna kan
isuaiter mi khi mah le mah i dawt lo asi. Baibal zong nih rithainak phun poah
poah cu a kan khap.[22]
6. Baibal
nih the zeitindah a kan cawnpiak? (Biblical Response to Self-Love)
Baibal
kan mah le mah dawt a kan fial zungzal. Mah balte taksa duhnak—duhfah
hakkaunak, iporhlotnak, keimah tinak le lungkhonnak te pawl ngeih tu cu a kan
thloh.
A.
Biakam Hlun nih (Old
Testament)
1. (Gen 1: 26-27)
“… minung cu Pathian muilo in sermi a si….” Cucaah, zeitluk in kan i dawt timi nih zeitluk
in dah Pathian kan dawt timi kha a langhter. Aho tel nih Pathian ka fih, a titu
an um hnga maw? Pathian kan dawt chung poah cu kan mah le mah kan i dawt asi
ko. Pathian nih “A Tha,” a timi cu aho nih dah a el khawh lai? Mah le mah dawt
a thalo kan ti asi ahcun Pathian kan doh asi. Zeicaah tiah, a muilo in sermi
kan si i kan i dawt awk hrimhrim asi. Sualnak chungah minung a tlak hnu hmanh
ah Pathian muilo kan sinak a tlau dih lo.
2. Leviticus 19: 18
nih, “Nangmah naa dawt bantukin na innpa va daw ve.” Zeitindah kan innpa kan
dawt khawh lai timi kha kan mah le mah dawt le dawtlo kongah aa hngat. Kan mah le mah kan i dawt lo ahcun zeitin dah
midang kan cawnpiak khawh hna lai. Kan idawt a herh ko. Asinain, mah le mah
dawt a lo ngai nain asi lomi pawl Baibal chung ah an um len. Tahchunhnak ah,
Dan 4: 30 Nebuchadnezzar nih, “…..Keimah bak nih ka siangpahrang inn ka sak, ka
nawlngeihnak le ka thilti khawh thawnnak ruangah….” Ti bantuk a chimmi kha mah
le mah idawt ruangah asi lo. Iporhlawt le ruamkai ruangah asi. Cubantuk in
Ezekiel 28: 2-3 zongah kan hmuh than.
B. Biakam
Thar (New Testament)
1. Zesuh
nih Biakam hlun chung in a von chim than, Mt 22: 39; Lk 10: 27, 29 “….. Na
innpa nangmah naa dawt bantukin va daw ve….” A sullam cu kan mah le mah kan
idawt lawngah midang kan dawt khawh ve hna lai, ti khi asi. Mah le mah a daw
lomi nih midang a daw kho lo. Midang a daw lomi nih cun Pathian zong an daw kho
lo. A sermi thil zong an daw kho lo.[23]
2. ( I Cor 6: 19)
“…..Nan pum cu Thlarau biakin asi,” a kan ti. (Luke 12: 10) nih, “…. Ahohmanh
Thiang Thlarau a ngaihchiatter mi cu ngeihthiam khawh asi lai lo,” ati. Cucaah,
kan mah le mah cu kan idawt a herh ko. Zeicaah tiah kan pum cu thlarau biakinn
asi.
3. Paul
nih (Eph 5: 29) ah, “Mi zeihmanh nih a mah
pum kha aa hua ballo. Tha tein a cawm i a zohkhenh deuh.” Ahohmanh nih
Pathian nih a kan sernak kha soi khawh le huat khawh asi lo. Nain kan idawt awk
asi. Mi caah kan thatlo, kan idawhlo, kan tlamtling lo zongah Pathian hmai ah
mitling le a sunglawi tukmi kan si.[24]
4.
(I John 4: 20) ahcun, “Mi pakhat khat nih, ‘Pathian ka dawt’
a ti tung i a unau a huat ko t’ung ahcun, a mah cu mi lih chim asi….a hmuh
khawh mi a unau hmanh a huat ko ahcun a hmuh khawh lomi Pathian cu zeitindah a dawt
khawh lai” ati. Cu bantukin kan mah kan idawt hmasa lo ahcun zeitindah midang
cu kan dawt khawh hna lai? An mah le mah idawt ding zong kan cawnpiak khawh hna
lai?
Biadonghnak
Mah
le mah idawt hi a tha, a sualnak a um lo. Asinain, phun hnih in a kal kho. Kan
mah le mah kan idawtnak hi midang kan dawt hna lawngah a tlamtlingmi mah le mah
dawtnak asi kho lai. A dikmi mah le mah dawtnak nih cun a mah lawng aa daw lo.
A hawikom le a pawng kam zong a dawt hna i a sertu asimi Pathian zong a dawt
fawn. Cucaah, khrihfa kan sinak ah kan palh lo dingmi cu kan nunnak pek tiang
zong in midang kan dawt ko hna lai nain kan mah le mah idawt le upat kha kan
philh lo ding asi. Zeicahtiah, Pathian muilo in sermi, a sunglawi tukmi minung
kan si.
Note: Fiang deuh in relchap le theihchap na duh ahcun a tanglei footnote pekmi cauk ah hin zoh than khawh an si.
[1]Gary R. Collins, “Inferiority and
Self-Esteem,” Christian Counseling (West
Waco Drive: Word Books Publishers, 1980), 349.
[2]E.R. Skoglund, “Self-Esteem,
Self-Love,” Evangelical Dictionary of
Theology (ed.) by Walter A. Elwell (Grand Rapids, Michigan: Baker Book
House, 1985), 997-998.
[3]Norman L. Geisler, Ethics: Alternatives and Issues (Grand
Rapids: Zondervan Publishing House, 1988), 142.
[4]Paul Brownback, The Danger of Self-love (Chicago: Moody
Press, 1982), 14.
[5]Gary R. Collins, “Inferiority and
Self-Esteem,” Christian Counseling., 349.
[6]Paul Tillich, The Courage to Be (New Heaven: Yale
University Press, 1985), 22.
[7]Paul Brownback, The Danger of Self-Love., 46.
[8]Jay Adams, The Biblical View of Self-love, Self-esteem and Self-image (Eugen,
Oregon: Harvest House Publisher, 2005), 35.
[9]Walter Trobisch, Love Yourself (Downers Grove:
Inter-Varsity Press, 1978), 11.
[10]Lawrence Crabb, Effective Biblical Counseling (Grand
Rapids: Zondervan, 2008), 80.
[11]David. H. Field, “Love,” New Dictionary of Christian Ethics and
Pastoral Theology (ed.) David J. Atkinso and David H. Field (Leicester:
Inter-varsity Press, 1995), 14.
[12]J.W. Jepson, Don’t Blame It All on Adam (Downers Grove: Inter-varsity Press,
1984), 85.
[13]Stewart D. Goveg, “Selfishness,” Baker’s
Dictionary of Christian Ethics (ed.) by Carl F. H. Henry (Grand Rapids:
Baker Book House, 1973), 613.
[14]A.B.V. Kavilpad, SMS 4UR Friends & Lovers (Thrissur:
H&C Publishing House, 2007), 13.
[15]Robert H. Schuller, Be Happy You Are Loved (London: Bantan
Book, 1988), 95.
[16]Jay E. Adam, The Christian Counselor’s Casebook (Philipsburg: Presbyterian and
Reformed Publishing Company, 1984), 40.
[17]Paul D. Meier, Frank B. Minirth
and Frank B. Wichern, “The Spiritual Basic Emotional Problem,” Introduction to Psychology and Counseling
Christian Perspectives and Applications (Grand Rapids: Baker Book House,
1989), 345.
[18]Walter Trobisch, Love Yourself., 31.
[19]Walter Trobisch., 33.
[20]M. Stephen, Introducing Christian Ethics (Kashmere Gate: ISPCK, 2005), 276.
[21]Walter Trobisch., 30.
[22]M. Stephen, Introducing Christian Ethics., 279-281.
[23]Norman L. Geisler, “Christian and
Self-love,” Ethics: Alternatives and
Issues.,152.
[24]RobetsonMcQuilkin, “Love For Self,”
An Introduction to Biblical Ethics
(Wheaton: Tydale House Publishers, 1995), 21.
No comments:
Post a Comment