Ka philh khawh lomi, ‘Kanu Chimmi Lihbia Pariat’ ka von khomh. Kanu hi
miding, mifel, mitha, lihchim hmang lomi a si, tiah khuapi nih theih a
si. Asinain, theih bu tein kanu nih a ka hlen mi, von langhte ka duh. Ka
nu ka thangchiatnak asi hrimhrim lo hih!!!
1. Ka Fa, Ka Rawltam Lo
Hi tuanbia hi ka hngakchiat lio tein a rak i thok cang. Kawlram kiken ah a ummi khuate, misifak chungkhar in a chuakmi le a thanglianmi ka si. Ka nu le pa hi lothlo an si. Cucu, kan pumcawmnak bik le an fa le an kan cawmnak asi. Kan sifahning hi chim ah tuksum tawngkhawng asi. Khim tein rawl ei awk hmanh kan rak ngai tawn lo. Kan eimi rawl ah kawmho (fangvoi cuar), raathe (sangraa) le futunbuh tlawmpalte kan rak cawh chih tawn. Cu hmanh cu, khim tein ei awk kan rak ngei thitha tawn lo. Rawl ei dingin cabuai kan kulh chiar, ka nu nih a khengchung i a ei dingmi rawl (futunbuh) kha a lak i, “Ka fa, tampi in ei mu, kei cu ka rawltam lo,” tiah ka kheng chungah a ka pek tawn. Cucu, kanu chimmi lihbia pakhatnak asi.
2. Ka Fa, Ngasa Ka Duh Lo
Ka nu hi nifatin lo kal le nga tlaih aa chawng. Ka fapa thangseh, a kaa thaw seh, hawi bantukin cak ve seh, tiah a tlaihmi nga cu a chuan/chumh i a ka pek tawn. Rawl ka ei lio ahcun ka pawng tein a kan thut hnawh. Ka ei ciami Nga-ruh, cabuai cung i ka chiahmi kha a filh len ka hmuh. Ka nu hi nga-sa a duh tukmi asi. “Ka nu ei ve, kei mah lawng ei cu ka lung tha lo,” tiah pek ka von timh ah khin, “Ka fapa nangmah nih ei, kei cu nga-sa ka duh tuk lo,” a ka ti. Cucu, ka nu chimmi lihbia pahnihnak a si.
3. Ka Fa, Ka Ihhmuku Lo, Ka Tha Zong A Di Fawn Lo
Sianginn kai ka hung cuza cang. Ka pa he an rak ithlengmi sui zungbunh le a nungak lio a ngeihmi suithi zong kan sianginn kainak dingah a zuar dih. Ka nu cu ‘heh’ tiah rianhrang a tuan zungzal. Zankhat, cucu khuasik zaan asi. Zanlai ah ka hun ithang. A hmai vun a sawng cangmi, a mit khua hmu sasai ti lomi, a kut thir hliahmah tein ka nu cu phazawngdan ceumaw ceulo in a vaanmi kam ah rian a tuan cuahmah ka hmuh. “Ka nu, it cang, a tlaituk cang lo maw? Thaizing khuaceu ah na tuan than te lai,” ka von ti ah khin hmaiphanh le mirh butein, “Ka dawt, ka fa, it ko, kei cu ka ihhmu ku rih lo, ka tha zong a di fawn lo,” a ti. Cucu, ka nu chim mi lihbia pathumnak asi.
4. Ka Fa, Ka Ti Hal Lo
Kharpi caminpuai a hun phan. A lo riantuan kal takin (ni hlawh thlah in) ka caminpuai tuahnak sianginn ah a ka zulh. Chunlai asi. Ni a lin tukning hi a mak meisei. Nithong chinh awk zong a ngei lo nain nilinh tuarin a lengin a rak ka hngah peng. Ka chuah le cangka, lakphakti thlum tein a rak ka don tawn. Ka nu tuahmi asi ruangah maw asi hnga, a thawkhun le a thlumkhun mi ko ka lawhter. Asinain, ka nu dawtnak thlum cu a tluk naisai lo. A thlan he tii hal ngai dawh in ka pawng te ah cun a thu ve. A tii hal tuk ti ka theih i, ‘Ka nu ding ve’ tiah hraikhat ka pek ve nain, “Ka fa, nangmah ding, kei cu ka tii hal lo” a ti ziar. Cucu, ka nu chimmi lihbia palinak a si.
5. Dawtu Ngeih Ka Herh Lo
Ka pa a dam lonak in a kan thihtaknak kum 10 hrawng asi cang. Cu hnu ah, ka nu lawng nih inn chungkhar a herhmi vialte tuah a hau cang. Harhsatnak le lungretheihnak tong loin nikhat hmanh kan liamter bal lo. Kan inn chungkhar harsatning a chiatchin lengmangmi kha ka pu nih a hmuh tikah bawmh dingin a raa. Ka pu lawng si loin kan innpa le khuanu khuapa dihlak nih kan vanchiatning an hmuh tikah ka nu cu va ngeih than dingin an forhfial. Asinain, a lungkhong tukmi ka nu nih an forhfialnak cu zeite ah aa relter duh lo. “Kei cu dawtu ngeih ka hau/herh lo” a ti ziar hna. Cucu, ka nu chimmi lihbia panganak a si.
6. Tangka Tampi Ka Ngei Ko
Ka nu zuamnak thawngin degree pakhat ka laa kho ve. Zung rian hmete zong ka tuan kho ve cang. Thlahlawh ka hmuhmi zong kan inn chungkhar caah cun a zaa/a tampi ko. Asinain, a tar cangmi ka nu cu dinh a duh hlei lo. Zingchiar lamkam thu in ah Lo ah a cinmi tisik-anhnah kha a zuar peng rih. Tlawmpal ah, ruahlopi in, cunglei upa nih hmundang ah an ka thial. A tar cangmi ka nu cu rian zong a tuan khawh set ti lo caah ka hlawh mi phaisa ka kuat tawn. Ka nu nih cun ka kuat mi phaisa cu a lak duh bal lo, “Phaisa tampi ka ngei ko, kuat ka hau lo,” ati ziar than. Cucu, ka nu chimmi lihbia paruknak a si.
7. Khual Ka Tlawng Bal Lo
Cunglei upa bawmhnak thawngin ramdang sianginn peh than ding ka hung si. Khrihfa bu nih an ka kaiter. Ram dangah Master Degree ka lak hnu ah Ph. D kai than dingin Scholarship in minthang asi mi American ram University pakhat ah ka peh than. Sianginn ka dih bakin sianginn dangdang nih thlahlawh sang pipi pek dingin ca chimtu le ruahnak cheutu ah an ka hlan. Kanu cu American ram um ve dingin ka auh nain a duh lo, “Khual ka tlawng bal lem lo, kan khuate ah um ka duh ko,” ati. Cucu, ka nu chimmi lihbia pasarihnak a si.
8. Ka Fa, A Fak Lo, Ka Dam Ko Lai
A tarleisang, thazaang a ngeih ti lo hnu ah zawtnak phun za kip cawh—cancer, thinphing, le thari fah zawtnak in sii-inn a phan. Operation tuah ding asi ti ka theih cangka, a rangnak in rili ral meng tampi hlatnak in ka dawttukmi ka nu ton dingin a hung tlung. Thazaang a ngei ti lomi, ih-khun cung i a it liomi, operation an tuahnak hma, a tur in a turmi fahnak a ing cuahmahmi ka nu nih a ka hmuh le cangkaa, hmafak tuar ruangah a panh khawh ti lomi a mit hmaite kha a von i hne i merh zimziam tein a ka zoh….Ader dih cang, thazaang zong a ngei ti lo. A taksa vialte a zor dih cang ko nain a dawtnak cu a dang hlei lo. Hi bantuk zawtnak le derthawm ngai in ka hmuh tikah lunghno ngai in mitthli he ka tap. Ka nu nih cun, “Ka fa, tap hlah. Ngam cang. A fak lo. Ka dam zau lai,” a ti. Cucu, ka nu chimmi lihbia pariatnak a si.
Hi vial lihbia pariat a chim dih in a mit a au kho ti lo. Leidep tangah ciamser ai cang e sunghno ka nu cu.
Nang na nu nih an dawttuk ruangah voi zeizat dah lihbia an chimh bal? Hi tlukin a kan dawtu, a kan hringtu kan nu le hi an nung rih lioah zeitluk in dah kan dawt hna awk asi?
Note: Hi cabia hi catialtu nih a ton taktak mi tampi chungin le a ruahnak (imaginary) sawhsawh fawnh in tialmi asi.
Hi tuanbia hi ka hngakchiat lio tein a rak i thok cang. Kawlram kiken ah a ummi khuate, misifak chungkhar in a chuakmi le a thanglianmi ka si. Ka nu le pa hi lothlo an si. Cucu, kan pumcawmnak bik le an fa le an kan cawmnak asi. Kan sifahning hi chim ah tuksum tawngkhawng asi. Khim tein rawl ei awk hmanh kan rak ngai tawn lo. Kan eimi rawl ah kawmho (fangvoi cuar), raathe (sangraa) le futunbuh tlawmpalte kan rak cawh chih tawn. Cu hmanh cu, khim tein ei awk kan rak ngei thitha tawn lo. Rawl ei dingin cabuai kan kulh chiar, ka nu nih a khengchung i a ei dingmi rawl (futunbuh) kha a lak i, “Ka fa, tampi in ei mu, kei cu ka rawltam lo,” tiah ka kheng chungah a ka pek tawn. Cucu, kanu chimmi lihbia pakhatnak asi.
2. Ka Fa, Ngasa Ka Duh Lo
Ka nu hi nifatin lo kal le nga tlaih aa chawng. Ka fapa thangseh, a kaa thaw seh, hawi bantukin cak ve seh, tiah a tlaihmi nga cu a chuan/chumh i a ka pek tawn. Rawl ka ei lio ahcun ka pawng tein a kan thut hnawh. Ka ei ciami Nga-ruh, cabuai cung i ka chiahmi kha a filh len ka hmuh. Ka nu hi nga-sa a duh tukmi asi. “Ka nu ei ve, kei mah lawng ei cu ka lung tha lo,” tiah pek ka von timh ah khin, “Ka fapa nangmah nih ei, kei cu nga-sa ka duh tuk lo,” a ka ti. Cucu, ka nu chimmi lihbia pahnihnak a si.
3. Ka Fa, Ka Ihhmuku Lo, Ka Tha Zong A Di Fawn Lo
Sianginn kai ka hung cuza cang. Ka pa he an rak ithlengmi sui zungbunh le a nungak lio a ngeihmi suithi zong kan sianginn kainak dingah a zuar dih. Ka nu cu ‘heh’ tiah rianhrang a tuan zungzal. Zankhat, cucu khuasik zaan asi. Zanlai ah ka hun ithang. A hmai vun a sawng cangmi, a mit khua hmu sasai ti lomi, a kut thir hliahmah tein ka nu cu phazawngdan ceumaw ceulo in a vaanmi kam ah rian a tuan cuahmah ka hmuh. “Ka nu, it cang, a tlaituk cang lo maw? Thaizing khuaceu ah na tuan than te lai,” ka von ti ah khin hmaiphanh le mirh butein, “Ka dawt, ka fa, it ko, kei cu ka ihhmu ku rih lo, ka tha zong a di fawn lo,” a ti. Cucu, ka nu chim mi lihbia pathumnak asi.
4. Ka Fa, Ka Ti Hal Lo
Kharpi caminpuai a hun phan. A lo riantuan kal takin (ni hlawh thlah in) ka caminpuai tuahnak sianginn ah a ka zulh. Chunlai asi. Ni a lin tukning hi a mak meisei. Nithong chinh awk zong a ngei lo nain nilinh tuarin a lengin a rak ka hngah peng. Ka chuah le cangka, lakphakti thlum tein a rak ka don tawn. Ka nu tuahmi asi ruangah maw asi hnga, a thawkhun le a thlumkhun mi ko ka lawhter. Asinain, ka nu dawtnak thlum cu a tluk naisai lo. A thlan he tii hal ngai dawh in ka pawng te ah cun a thu ve. A tii hal tuk ti ka theih i, ‘Ka nu ding ve’ tiah hraikhat ka pek ve nain, “Ka fa, nangmah ding, kei cu ka tii hal lo” a ti ziar. Cucu, ka nu chimmi lihbia palinak a si.
5. Dawtu Ngeih Ka Herh Lo
Ka pa a dam lonak in a kan thihtaknak kum 10 hrawng asi cang. Cu hnu ah, ka nu lawng nih inn chungkhar a herhmi vialte tuah a hau cang. Harhsatnak le lungretheihnak tong loin nikhat hmanh kan liamter bal lo. Kan inn chungkhar harsatning a chiatchin lengmangmi kha ka pu nih a hmuh tikah bawmh dingin a raa. Ka pu lawng si loin kan innpa le khuanu khuapa dihlak nih kan vanchiatning an hmuh tikah ka nu cu va ngeih than dingin an forhfial. Asinain, a lungkhong tukmi ka nu nih an forhfialnak cu zeite ah aa relter duh lo. “Kei cu dawtu ngeih ka hau/herh lo” a ti ziar hna. Cucu, ka nu chimmi lihbia panganak a si.
6. Tangka Tampi Ka Ngei Ko
Ka nu zuamnak thawngin degree pakhat ka laa kho ve. Zung rian hmete zong ka tuan kho ve cang. Thlahlawh ka hmuhmi zong kan inn chungkhar caah cun a zaa/a tampi ko. Asinain, a tar cangmi ka nu cu dinh a duh hlei lo. Zingchiar lamkam thu in ah Lo ah a cinmi tisik-anhnah kha a zuar peng rih. Tlawmpal ah, ruahlopi in, cunglei upa nih hmundang ah an ka thial. A tar cangmi ka nu cu rian zong a tuan khawh set ti lo caah ka hlawh mi phaisa ka kuat tawn. Ka nu nih cun ka kuat mi phaisa cu a lak duh bal lo, “Phaisa tampi ka ngei ko, kuat ka hau lo,” ati ziar than. Cucu, ka nu chimmi lihbia paruknak a si.
7. Khual Ka Tlawng Bal Lo
Cunglei upa bawmhnak thawngin ramdang sianginn peh than ding ka hung si. Khrihfa bu nih an ka kaiter. Ram dangah Master Degree ka lak hnu ah Ph. D kai than dingin Scholarship in minthang asi mi American ram University pakhat ah ka peh than. Sianginn ka dih bakin sianginn dangdang nih thlahlawh sang pipi pek dingin ca chimtu le ruahnak cheutu ah an ka hlan. Kanu cu American ram um ve dingin ka auh nain a duh lo, “Khual ka tlawng bal lem lo, kan khuate ah um ka duh ko,” ati. Cucu, ka nu chimmi lihbia pasarihnak a si.
8. Ka Fa, A Fak Lo, Ka Dam Ko Lai
A tarleisang, thazaang a ngeih ti lo hnu ah zawtnak phun za kip cawh—cancer, thinphing, le thari fah zawtnak in sii-inn a phan. Operation tuah ding asi ti ka theih cangka, a rangnak in rili ral meng tampi hlatnak in ka dawttukmi ka nu ton dingin a hung tlung. Thazaang a ngei ti lomi, ih-khun cung i a it liomi, operation an tuahnak hma, a tur in a turmi fahnak a ing cuahmahmi ka nu nih a ka hmuh le cangkaa, hmafak tuar ruangah a panh khawh ti lomi a mit hmaite kha a von i hne i merh zimziam tein a ka zoh….Ader dih cang, thazaang zong a ngei ti lo. A taksa vialte a zor dih cang ko nain a dawtnak cu a dang hlei lo. Hi bantuk zawtnak le derthawm ngai in ka hmuh tikah lunghno ngai in mitthli he ka tap. Ka nu nih cun, “Ka fa, tap hlah. Ngam cang. A fak lo. Ka dam zau lai,” a ti. Cucu, ka nu chimmi lihbia pariatnak a si.
Hi vial lihbia pariat a chim dih in a mit a au kho ti lo. Leidep tangah ciamser ai cang e sunghno ka nu cu.
Nang na nu nih an dawttuk ruangah voi zeizat dah lihbia an chimh bal? Hi tlukin a kan dawtu, a kan hringtu kan nu le hi an nung rih lioah zeitluk in dah kan dawt hna awk asi?
Note: Hi cabia hi catialtu nih a ton taktak mi tampi chungin le a ruahnak (imaginary) sawhsawh fawnh in tialmi asi.
